Nelson Mandela

25 jaar geleden werd  hij vrijgelaten  van Robbeneiland. Ik heb toen alles gevolgd, ook dat hij president werd. Wat een hoop en wat een verwachtingen waren er toen! Euforisch was het. Nu is er wel het een en ander veranderd in Zuid-Afrika, dankzij hem, ontegenzeggelijk. Maar de situatie is verre van ideaal.

Natuurlijk denk ik nu terug aan de tijd, dat ik in Zuid-Afrika woonde en werkte. Eind jaren ’70.

Mandela zat toen nog vast op Robbeneiland. Ik heb het eiland uit de verte gezien, vanaf Kaapstad. Je mocht er niet naar toe.

Ik werkte op de Calvijnschool in Pretoria. Daar heb ik een fantastische tijd gehad! Ik wilde eigenlijk helemaal niet zo ver weg, maar het avontuur trok toch te sterk. Eerlijk gezegd heb ik er nooit spijt van gehad. Het was heel hard werken, maar ik voelde me bijna helemaal op mijn plek.

Bijna, want er waren dingen, waar ik maar moeilijk aan kon wennen.

Bijvoorbeeld de bordjes “slegs vir blankes”. Die stonden ook bij de loketten van het postkantoor. Toen waren er nog geen computers en van email had ik nog nooit gehoord. Alles ging per post en ik had veel contact met het thuisfront via brieven. Ik heb heel wat afgeschreven, toen al. Maar goed, als je veel brieven schrijft, heb je ook veel postzegels nodig en moet je dus naar het postkantoor. De rij voor de blanken was vaak heel lang, die voor de zwarten niet, dus ik ging heel demonstratief in de kortste rij staan. Kan mij het schelen, ik zie echt geen verschil.

Op school hadden we een schoonmaakster, Nelly. Zij was zwart. Alle kinderen noemden haar bij haar voornaam. Dat vond ik vreemd. Zij was een jaar of 60. Ik heb het een keer aan de kinderen gevraagd: ”Waarom noemen jullie deze mevrouw bij haar voornaam? Dat doen jullie mij toch ook niet?” De kinderen keken me heel verbaasd aan. “Nelly is toch zwart?”

Ook in de kerk werd gediscrimineerd. O, ja, er waren zendelingen. Er was een zwarte kerk. Maar een gezamenlijke dienst was onbespreekbaar. Als er bij een trouwdienst zwart personeel aanwezig was, was dat onderwerp van discussie. Ik heb zwarte kerkdiensten meegemaakt en kwam onder de indruk van het enthousiasme waarmee gezongen werd. Heel mooi! Ontroerend! Maar of ik dat elke zondag mee zou willen maken? Van de preek verstond ik niets en eerlijk gezegd denk ik, dat er nog tenminste wel een generatie overheen moet gaan, voordat zwart en blank echt samen passen. De culturen zijn zo verschillend. Dat moet je niet dwingen.

Dat gebeurde wel, dat dwingen. In Nederland vond men, dat alles in een keer moest veranderen. Dat gebeurde eigenlijk ook: zwarte mensen namen de plaats in van blanke bestuurders. Daar is niets mis mee, als ze de capaciteiten daarvoor hebben. Maar om die capaciteiten te verkrijgen, is er opleiding nodig. Een overgangsfase. Die is in mijn optiek overgeslagen.

Toen ik de laatste keer in Zuid-Afrika was, ben ik heel erg geschrokken.

De huizen zijn vestingen geworden: hekken, camera’s, alarm, honden.

Bij de stoplichten kun je niet meer gauw mandarijntjes kopen of een krant, maar moet je ramen en deuren stijf gesloten houden.

In de supermarkten zitten zwarte mensen achter de kassa en pakken blanken de boodschappen in. Daar is niets mis mee, maar dat blanke bedelaars op de parkeerplaats je de weg wegwijzen in de hoop een fooi te krijgen?

Zuid-Afrika is een prachtig land. Ik heb er met heel veel plezier gewoond en gewerkt, maar nu zou ik er niet meer willen wonen.

Nelson Mandela heeft heel veel goeds gedaan. Hij heeft de Nobelprijs voor de vrede zeker verdiend. Maar zijn droom is nog geen werkelijkheid geworden. Helaas.